SCHOONMAAK/CONSERVERING.

DISCLAIMER:
Alle methodes die hier beschreven staan worden ALTIJD voor eigen risico uitgevoerd!

GOUD
ZILVER
KOPER/BRONS
ZINK
IJZER
NIKKEL
ELECTROLYSE
CHEMICALIEN
Algemeen
Testen
Test en experimenteer dat het een lust is voordat je aan de echte voorwerpen begint. Kortom bouw veel ervaring op in het reinigen, iedereen vindt tenslotte voldoende rommel om naar hartelust mee te kunnen experimenteren. Noteer de tijden en resultaten van de experimenten zodat je weet wat je aan het doen bent.
Gedistilleerd water:
Gebruik bij voorkeur gedistilleerd water en geen leidingwater. In gedistilleerd zitten geen zuren en mineralen die de metalen aantasten of laten verkleuren. Deze treft men wel aan in regen- en leidingwater. Denk eraan, gekookt leidingwater is GEEN gedestilleerd water. Uiteraard kan men voor het testen van een reinigingsmethode gewoon water gebruiken.
(Schoon)Poetsen:
Gebruik geen poetsmiddelen, dit geeft vaak een onnatuurlijke glans. Gebruik bij het borstelen nooit harde borstels!, de enige uitzondering hierop vormt ijzer. Gebruik liever een 'zachte' borstel dan een doek; bijvoorbeeld een bijgeknipte tandenborstel of een nagelborsteltje. De korte haren zijn dan iets stugger.
Spoelen:
Na elke behandeling moeten de voorwerpen goed gespoeld worden, dit is erg belangrijk. Wanneer resten van zuren, logen etc. die door slecht spoelen achterblijven, in aanraking komen met zuurstof vindt er een sterk versnelde oxidevorming plaats. Leg de munten in een bad met gedistilleerd water. Zij mogen niet op elkaar liggen en moeten regelmatig omgedraaid worden. Wanneer deze werkwijze niet gevolgd wordt, kunnen verkleuringen op de munten ontstaan. Een enkele keer water verversen is noodzakelijk, omdat anders het water verzuurt en de chemicaliën op de munten blijven inwerken. Na ongeveer dertig minuten is de behandeling voltooid. Spoelen is voldoende bij gouden en zilveren voorwerpen. Voor koperen andere onedele metalen is spoelen alleen vaak niet voldoende. De chemicaliën werken bij deze metalen tot diep in de munten door en zijn met alleen spoelen niet te verwijderen. De behandelde munten kunnen daarom beter geneutraliseerd worden.
Neutraliseren:
Neutraliseren is evenals spoelen een methode om de ingrijpende werking van chemicaliën stop te zetten. Het voordeel van neutralisatie is dat het direct de werking van een bepaalde stof opheft. Een gebruikt zuur wordt geneutraliseerd door middel van een loog en een loog door middel van een zuur. Dompel de met een zuur behandelde munt even onder in een bad met bijvoorbeeld natronloog. Hierna toch weer goed spoelen, want de munt kan afhankelijk van de sterkte van het loog en de duur van de onderdompeling basisch geworden zijn. Door middel van spoelen wordt het loogrestant verwijderd. Voor het neutraliseren van zuren zijn onder andere natronloog en huishoudsoda te gebruiken. Dit is een beduidend zwakker loog en kan dan ook alleen gebruikt worden als de munten met een zwakzure oplossing gereinigd zijn. Voor het neutraliseren van logen (zoals bijvoorbeeld natronloog) zijn onder andere citroenzuur en natriumbisulfaat te gebruiken.
Drogen:
Het drogen van de munten moet grondig gebeuren, de combinatie vocht met zuurstof zorgt oxidevorming. Het drogen gebeurt bij voorkeur met een haarfohn. Luchtdoorlatende raamwerkjes, b.v. een met nylon vliegengaas bespannen raamwerkje zijn ook goed te gebruiken.
Veiligheid:
Wees voorzichtig bij het gebruik van chemicaliën.
Let er bij het maken van de oplossingen op dat de zuren in het water gedaan worden en niet andersom (zo voorkom je spetters!).
Uit het oogpunt van persoonlijke veiligheid zijn onmisbaar:
een goed stofmasker (mondkapje)
handschoenen
veiligheidsbril of gelaatsscherm
schone werkjas of schone oude kleding
LET OP!! Verricht de werkzaamheden altijd in een goed geventileerde ruimte, verschillende stoffen geven giftige dampen af.

Milieu-eisen:
Bij het schoonmaken van munten en penningen kan men niet zonder zuren en basen, maar veilige zuren en basen bestaan niet! Alle afgewerkte stoffen moeten - onder vermelding van de inhoud - gescheiden ingeleverd worden bij de (chemokar van de) gemeentereiniging.

****GOUD****

Is het wel goud?, de goudtest:Laat bij de ouderwetse drogist het volgende toetswater samenstellen; 30cc HNO3, o,5cc HCL en 70cc H2O. Wrijf met het 'gouden' voorwerp over een stukje zwart marmer en breng het water op de strepen aan. Als na verdamping de strepen nog aanwezig zijn is het goud. Gouden voorwerpen en munten oxideren niet, dit betekent dat deze weinig onderhoud vergen. Moeten de munten toch gereinigd worden, dan kan dat op de volgende manieren:
Licht vuile munten wassen met een zeepsopje van niet bijtende zeep.
Opwrijven met een menging van zout en citroensap.
Laten weken in citroenzuur.
 

****ZILVER****

Is het Zilver? de zilvertest;Meng 25gr water, 5 gram zwavelzuur en 2 gram dubbelchroomzue kali. Breng een druppeltje aan op een uit het oog liggende plak, als het rood kleurt is het zilver. Hoe roder de kleur, hoe hoger het zilvergehalte. Zilveren voorwerpen en munten verkleuren door oxidatie onder invloed van verontreiniging in de atmosfeer, waaronder zwavel. Bij Nederlandse provinciale en Romeinse munten is het niet gewenst om de oxidatie (lees patina) te verwijderen, door de lichte verkleuring hebben deze munten juist een fraaier uiterlijk. Sterk vervuilde munten moeten wel gereinigd worden. Verschillende soorten van vervuiling vereisen een andere aanpak. Omdat het moelijk is om te zeggen wat de beste methode is, MOET er eerst geexperimenteerd worden met 'goedkope' munten. Verwijder altijd eerste de vuilreseten met een borsteltje en veel water. Daarna kan men een van de volgende methoden toepassen.
Op de zwarte plekken een mengsel van geesta van Salmiak en Krijtpoeder aanbrengen, direct uitpoetsen met een borstel met zachte haren.
De voorwerpen schoonwrijven met sigareas op een vochtig doekje. Nawrijven met zeemleer.
Poetsen met poeder van Roet. Nawrijven met zeemleer.
Kettingen e.d. ongeveer 15 minuten uitkoken in water met flink wat geest van Salmiak. Nawrijven met een wollen doek met wat krijtpoeder.
Opwrijven met (kiefst heet) keukenzout.
Met ammoniak; Laat de munten gedurende ongeveer dertig minuten weken in een ammoniakoplossing, hierna de munten afborstelen, goed spoelen en drogen.
Met ammoniak; De stukken afkoken in amoniak en laten afkoelen
De stukken afwrijven met brandalkohol.
Zeer goede resultaten krijg je, door de stukken af te wrijven met thinner.
Wanneer een zilvermunt zwart is uitgeslagen, of zwarte plekken vertoont, is het beste middel de stukken in een menging van 50% citroenzuur en 50% water te leggen, ze dikwijls bewegen en omdraaien, de oplossing om de drie dagen vernieuwen. Bij hardnekkige zwarte plekken kan de behandeling drie weken duren.
De stukken in een oplossing van 50% zeepsop, 25% amoniak en 25% brandalkohol leggen, dit mag enkele dagen duren.
Neem een plaatje zink van 15 cm op 15 cm, 2 grote handvollen sodazout (sel de soude) en water, laat eens flink koken, werp de stukken in de oplossing. Door een scheikundige reaktie reinigen zij zonder wrijven.
Met citroenzuur; Leg de munten en paar uur tot een dag, afhankelijk van de hoeveelheid vuil en de dikte van de oxidekorsten, in een bad citroenzuur, hierna borstelen, goed spoelen en drogen. Door wat ijzeren spijkertjes op de bodem te leggen wordt het proces versneld.. LET OP dat de spijkertjes de munten niet raken!
Met een zure vloeistof; Zilveren munten, die slechts licht gevlekt zijn, kunnen ook bevredigend gereinigd worden door ze in te wrijven met een rauwe aardappel of door ze onder te dompelen in hetzij zure melk hetzij warme azijn; hierna spoelen, drogen en met een zachte doek opwrijven.
Met Bordkrijt; Voor licht vervuilde munten! Schaaf of rasp wat bordkrijt fijn en maak hier een papje van. Wrijf dit met de vingers over het muntje om zwarte aanslag te verwijderen, nawrijven met een tissue.
Met silver dip; Verder zijn er een aantal middelen onder allerlei verschillende namen (zoals silver dip, silver quick, silber tauchbad) in de handel. Deze zijn meestal goed te gebruiken om bruin en zwart aangeslagen munten snel en effectief te reinigen. Het nadeel van deze middelen is echter dat de aanslag volledig verwijderd wordt, en dit is niet altijd gewenst. Bij Nederlandse provinciale en Romeinse munten is het dus beter om ze even op te frissen met een in ammoniak gedrenkt watje, waarna zij gespoeld en gedroogd worden.
 

****KOPER, BRONS, MESSING****

De metalen koper, brons en messing zijn het moeilijkst te reinigen, een te agressieve behandeling kan de voorwerpen/munten onherstelbaar beschadigen. Ga dus heel voorzichtig te werk. Laat een mooi egaal patina onaangetast. Begin altijd voorzichtig, je kan altijd naar andere aggresievere methodes overstappen als dat nodig mocht zijn.
Met zuurvrije vaseline; Niet aggressieve methode! Koperen voorwerpen en munten stukken die slechts licht vervuild zijn, bijvoorbeeld tussen de opschriften, kunt u schoonmaken door ze met zuurvrije vaseline in te wrijven. De vaseline kan ook aangebracht worden door het voorwerp/munt in verwarmde vaseline te leggen. Laat dit afkoelen en intrekken en verwijder dan de vaseline met een schoon watje Hierdoor blijft er een dun vetlaagje achter, dat het koper of brons nagenoeg van de lucht afsluit en oxidatie verhindert.
Gereinigd koper blijft veel langer mooi als het direct na het neutraliseren en drogen met een in petroleum gedrenkt doekje wordt ingewreven.
De voorwerpen/munten in lijfolie leggen. Afhankelijk van de vervuilingsgraad kan dit enkele maanden duren.
De voorwerpen/munten in huishoudparafine leggen. Dit is iets! sterker dan olijfolie, maar kan ook erg lang duren, geduld is tenslotte een schone zaak.
Een zeer sterk zeepsop maken, de stukken daarin afkoken.
Speciaal voor verguld koper De stukken borstelen met een licht zeepsop, waaraan per liter water 3 soeplepels amoniak en brandalkohol zijn toegevoegd. Geen bijtende produkten gebruiken, zoniet wordt het verguldsel weggenomen.
Met Echte Zeep; Lauwwarm water en echte zeep, afdrogen met zeemleer
Laten weken in petroleum en daarna borstelen.
Laten weken in een oplossing van 1/3 water, 1/3 azijn, 1/3 amoniak, daarna borstelen
De stukken afkoken in azijn, waaraan een flinke dosis zout is toegevoegd.
Zoals voor zilver thinner gebruiken.
Borstelen met Zuurkoolnat, daarna poetsen met houtskoolpoeder.
Borstelen met een mengsel van Zeep, Brandewijn en Krijt.
Inwijven met geest van Salmiak en Groene Zeep (oud koper vernieuwen)
Afwrijven met een doorgesneden citroen, gedoopt in een papje van aardappelmeel met azijn. Nawrijven met poederzand, b.v. genssekrachtige aarde of houtskoolpoeder.
Vlakgom; Licht vervuilde voorwerpen/munten afwrijven met een stukje ZACHTE vlakgum
Brons: Afwrijven met een ruw doekje (badstof) met schoorsteenroet (kolen?)
Brons: Leg de munt in de Cola
Bij alleen groene aanslag; Het voorwerp inwrijven met dierlijk vet, afwrijven met het dunne microscooppapier
Groene aanslag verwijderen door wrijven met amonia, terpentijn of petroleum
Groene aanslag voorkomen en verwijderen; 3 delen koolzure ammonia, 1 deel geest van salmiak en 24 delen water.
Parafinne reining veel kopersoorten
Gewoon zout water, laten weken en nawrijven met wollen doek met krijt.
Met een zure vloeistof; Minder aggressief! Vlekken op koperen munten kunnen ook verwijderd worden door ze in te wrijven met karnemelk gemengd met keukenzout; alternatieven daarvoor zijn citroensap of zuurkoolsap en tafelbier. Hierna met heet water naspoelen en met een zachte doek opwrijven.
Met ammoniumcarbonaat; Minder aggressief! Vlekken op koperen munten kunt u verwijderen door ze enkele minuten te laten weken in een oplossing van ammoniumcarbonaat in water. Hierna goed borstelen, spoelen en drogen. De munten kunnen eventueel ook met de oplossing ingewreven worden. Na het spoelen moeten ze even opgewreven worden met een zachte linnen doek.
Koken in sodawater; Minder aggressief! Vaak kan men het doel van de reiniging eenvoudig bereiken door de munten te laten koken in gedistilleerd water, waar wat huishoudsoda aan toegevoegd is.
Een bad van soda en glycerine; Dit is een minder aggressieve methode! Leg de munten in een bad van 10 delen natriumhydroxide/huishoudsoda, 4 delen glycerine en 100 delen gedistilleerd water. Hierdoor verdwijnt de groene aanslag van de koperen munten en worden de oxidekorsten grotendeels opgelost.
Met een Reinigingspasta; Aggressieve methode! Maak een pasta van 8 delen dierlijke lijm of gelatine, 150 delen aluminium- of zinkpoeder, 4 delen glycerine en 10 delen heet gedistilleerd water. Als deze pasta 24 uur op het metaal heeft kunnen inwerken, worden de munten in heet water ondergedompeld. Hierdoor zal de pasta geheel oplossen. Herhaling van deze behandeling zal leiden tot volledige verwijdering van alle corrosielagen. Hierna goed spoelen of beter neutraliseren.
Met citroenzuur; Aggressieve methode! Laat de munten 30 minuten tot 1 uur, afhankelijk van de hoeveelheid vuil, weken in een bad citroenzuur. Hierna neutraliseren en drogen.
Met azijn of azijnzuur; Iets! minder aggressief! Dompel de voorwerpen even onder in azijn of azijnzuur water, waaraan eventueel wat keukenzout toegevoegd kan worden. De duur van deze behandeling is afhankelijk van de hoeveelheid vuil. Na deze behandeling de munten neutraliseren en drogen.
Maak een oplossing van 3 delen water, 3 delen amoniac, 3 delen azijn, even borstelen dan spoelen en drogen, duur is ongeveer 20 minuten, licht aggressief.
 
****ZINK****

Net als ijzeren munten oxideren ook zinken munten buitengewoon snel. In tegenstelling tot de oxidatie bij ijzeren munten beschermt de oxidatie bij zinken stukken het voorwerp voor verdere aantasting. Zink is niet magnetisch. De witte aanslag op de munten is geen ziekte, maar slechts oxidatie, er bestaat nml geen zinkpest.
Afwrijven met een mengsel van klei en krijtpoeder
Blank maken door borstelen met een mengsel van krijt en brandewijn.
Blank maken door te borstelen met een oplossing van 1 deel zwavelzuur en 12 delen water.
Met citroenzuur; Leg de munten 10 à 20 minuten in het zuur. De munten moeten gedurende deze tijd wel enige malen omgedraaid worden. Hierna weer neutraliseren, borstelen en drogen. Het is aan te bevelen de munten na deze behandeling in te vetten met vaseline of een andere vettige substantie, omdat anders weer snel verkleuringen optreden
Alleen wassen in zeer sterk zeepsop.
Hard borstelen met waspoeder.
 

****TIN****

Tin is een kwetsbaar metaal en er zijn enkele alternatieve methodes
Tinnen soldaatjes e.d. opfrissen met een oplossing van soda in water, naspoelen met lauw water met een beetje citroensap.
Niet beschildert tin; De blauwachtige kleur teruggeven door ze in te wrijven met sigarenas.
Niet beschildert tin; De blauwachtige kleur teruggeven door te wrijven met terpentijn in lauwwarm water.
Reingen met een papje van krijt en brandewijn.
Reingen door te poetsen met sodawater, azijn of bier.
De stukken wrijven met een preiblad (groente).
Afkoken in bier.
Wrijven met polerwatte
 
****IJZER****

IJzer is als muntmetaal niet bijster geschikt. IJzer is dan ook vooral gebruikt voor het vervaardigen van noodmunten.
Met petroleum; Leg de munten in een petroleum-bad en wrijf ze na enkele uren met een watje of een doekje schoon. Dit is echter geen aangename methode vanwege de geur van de petroleum.
Met citroenzuur; Leg de munten in een bad citroenzuur. Nadat aanslag en roest verwijderd zijn de munten neutraliseren en drogen.
Wrijven met asse van houtskool bevochtigd met keukenolie
Dagen laten weken in petroleum.
 

****NIKKEL, KOPERNIKKEL****

Veel moderne munten zijn uit nikkel of kopernikkel vervaardigd. Nikkelen en ook ijzeren munten onderscheiden zich van stukken van zilver en aluminium, doordat de eerstgenoemde magnetisch zijn. Nikkel is een erg hard metaal. Het bezit de duurzaamheid die alle edelmetalen kenmerkt. Nikkelen munten oxideren niet en worden niet donker door zwavelverbindingen: zij zijn dus zelden van een aanslag voorzien.
Reinigen met een in ammoniak gedrenkt watje.
Reinigen in dertig delen spiritus en 1 deel zwavelzuur.
Aanslag door zuren reinigen door opwrijven met staerineolie.
Roestvlekken verwijderen door te wrijven met spekzwoerd, daarna wrijven met een doek met wat amonia.
Mooi glimmend maken door te wrijven met een flanellen lap met krijt en jenever.
 

****ELECTROLYSE****

Dit is een aggressieve methode die afhankelijk van de gebruikte geleidingsvloeistof op meerdere materialen toegepast kan worden.
Gebruik een glazen pot, of een ander materiaal dat geen stroom geleid. Gebruik een regelbare 9 Volt adapter. Zorg dat de adapetr ALTIJD uit het stopkontakt is gehaald voordat je aan het voorerp zit en zorg dat je droge handen hebt! Knipt het plugje van de bedrading af zodat je twee losse draden over hebt. Zoek uit wat de plus en de min zijn, soms zijn de draden gemarkeerd, de draad met een verdikking of een streepje is de plus. Gebruik anders een multimeter. Als je weet wat de + pool is markeer je de draad stript de isolatie er af. Nu wikkel je het koperdraad rond een paperclip zodat dit aan de bovenzijde goed contact maakt. Wikkel nu een stuk aluminiumfolie om de paperclip, knijp dit goed aan, het geheel moet ongeveer 6 centimeter lang zijn.. Bevestig nu ook an de - pool van de adapter een paperclip.Tussen de paperclip van de - pool klem je je voorwerp dat je wilt reinigen. Uiteraard zijn er op dit idee vele alternatieven te bedenken. Meng twee eetlepels keukenzout met een scheutje azijn. Vul nu aan met water tot alle zoutkorrels opgelost zijn en giet de oplossing in de pot. Zet de + pool met het aluminiumfolie aan de ene kant in de pot vast, zorg dat het folie drie centimeter, laat zoveel mogelijk de bovenkant van de paperclip boven het water uitsteken en bevestig dit met de wasknijper aan de bovenkant van de pot. Zet de - pool op dezelfde manier vast op de rand van de pot. Zorg ervoor dat het voorwerp geheel ondergedompeld is en dat het het folie niet raakt. Het voorwerp wat je wilt reinigen gat nu borrelen/bruisen. Als dit niet gebeurd, moeten de min en de plus pool omgewisseld worden. Het water wordt vies, de oxide valt van het voorwerp af. Reguleer het proces door het instellen van het voltage, begin altijd met het laagste voltage! Haal tussentijds het voorwerp even uit het water (adapter uit het stopcontact) en spoel het af en borstel het schoon. Herhaal zonodig de procedure.

****CHEMICALIEN****
Gebruikte chemicaliën en hun samenstelling
ammoniak (NH4OH)
oplossing: 1 deel ammoniak (en een concentratie van 25%) op 2 delen gedistilleerd water.
ammoniumcarbonaat ((NH4)2CO3)
oplossing: 1 deel ammoniumcarbonaat op 4 delen gedistilleerd water.
azijnzuur (CH3COOH)
oplossing: 1 deel azijnzuur (in een concentratie van 80%) op 15 delen gedistilleerd water.
citroenzuur (C6H8O7H20)
oplossing: 1 deel citroenzuurkorrels op 4 delen gedistilleerd water bij gebruik van citroenzuur ter behandeling van koperen, ijzeren of zinken munten niet meer dan 150 gram op een liter gedistilleerd water gebruiken, dat wil dus zeggen 1 deel citroenzuurkorrels op 7 delen gedistilleerd water.
fosforzuur (H3PO4)
oplossing: 1 deel fosforzuur op 7 delen gedistilleerd water; 7 gram gelatine per liter zure oplossing toevoegen.
huishoudsoda 1 natriumcarbonaat (Na2CO3)
oplossing: 1 deel huishoudsoda op 4 delen gedistilleerd water
7. natronloog
oplossing: 1 deel natriumhydroxide (NaOH) / huishoudsoda (Na2C03) op 10 delen gedistilleerd water

 

 

© 2012 - 2017Bron Duppies.jouwweb.nl
Gratis gemaakt met JouwWeb